شناسایی رنگدانه لاجورد در نگاره‌های ایرانی با استفاده از روش‌های نشر پرتو ایکس القائی پروتون (PIXE) و میکروسکوپی نیروی اتمی (AFM)

نویسنده

دانشکده هنرهای کاربردی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

در این پژوهش نوع و ترکیب رنگ آبی بکار رفته به همراه دلیل اصلی بروز لکه‌های سفید رنگ در نگاره‌های منتخب از کتاب مصور یوسف و زلیخا مورد مطالعه قرار گرفته است. جهت نیل به این هدف، نگاره‌های منتخب این کتاب توسط روش‌های نشر پرتو ایکس القائی پروتون (PIXE) و میکروسکوپی نیروی اتمی (AFM) مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند که رنگدانه موجود در این نواحی آبی رنگ عمدتاً لاجورد می‌باشد. نتایج آزمایش‌ها همچنین وجود پرکننده‌های کربنات کلسیم و کربنات سرب را در نواحی مورد بررسی نشان دادند که وجود این پرکننده‌ها، دلیل عمده بروز لکه‌های سفید رنگ بر سطح نگاره می‌باشد. تصاویر میکروسکوپی نیروی اتمی نیز نشان دادند که انحلال کربنات کلسیم در محیط اسیدی باعث بهم پیوستن مجموعه‌های کوچک این نمک و در ادامه، راندن این لخته‌های بزرگ‌تر به سطح نگاره شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Identification of Lazurite Pigment in Persian Miniatures by PIXE and AFM Methods

نویسنده [English]

  • M. B.Kasiri
Faculty of Applied Arts, Tabriz Islamic Art University
چکیده [English]

In this work, the composition of blue paints in selected miniatures of Yūsof-o-Zalīkhā (Yusuf and Zulaikha) illustrated book related to Safavid period (Iran, 15th century) as well as the main reasons of their destruction have been investigated. The miniatures were analyzed by proton-induced X-ray emission (PIXE) and atomic force microscopy (AFM) analytical methods. It was found that the pigment of blue colors is mainly lazurite and the extender is the main cause of destruction of blue paints. PIXE analysis results showed the presence of the extenders; PbCO3 and CaCO3. The AFM images showed that dissolving the extender CaCO3 in acidic media has united small aggregation of the salt and driven these bigger aggregations to the surface, makes them visible as white spots in the surface of the miniature.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lazurite
  • Persian miniature
  • PIXE
  • AFM
  • pigment